جنگ نرم سوار بر اسب تروا - جنگ نرم (شماره 1)

جنگ نرم راست است،این یک واقعیت است، یعنی الان جنگ است.البته این حرف را من امروز نمی زنم،من از بعد از جنگ -ازسال67- همیشه این را گفته ام،بارها و بارها،علت این است که من صحنه را می بینم،چه بکنم اگر کسی نمی بیند! چه کار کند انسان؟! من دارم می بینم صحنه را، می بینم تجهیز را، می بینم صف آرایی ها را، می بینم دهان های با حقد و غضب گشوده شده و دندان های با غیظ به هم فشرده شده علیه انقلاب و علیه امام و علیه همه ی این آرمان ها و علیه همه ی آن کسانی که به این حرکت دل بسته اند را ،این ها را انسان دارد می بیند.*

این بند از سخنان  ره بر  بزرگوارمون فتح بابی ست برای شروع سلسله متن های بازنگری ابعاد جنگ نرم

پاتوق شیشه ای سلسله نشست های جدید خود را با محوریت موضوع جنگ نرم در اصفهان شروع کرده است که جلسه نخست این نشست ها روز سه شنبه 1 تیر ماه 89 در سالن همایش های کتابخانه مرکزی شهرداری با عنوان "اسب تروا - Trojan Horse" و حضور دکتر حسن لاسجردی - کارشناس ارشد مسائل استراتزیک - برگزار شد که موضوع این جلسه پیرامون مفهوم شناسی و بررسی ریشه ها ، پیشینه ، حامیان و تاکتیک های جنگ نرم بود؛ هر چند این جلسه به خاطر بحث های صرفا تئوری و ریشه ای کمی خسته کننده بود اما با توجه به اینکه جلسات آینده موضوعات به نوعی حالت مصداقی پیدا می کنند و کارشناسان برجسته ای دعوت میشن ، پیشنهاد می کنم دوستانی که در اصفهان هستن این جلسات را از دست ندن .

در ابتدا لازم می بینم اشاره کنم که مطالب این سری متن ها که ان شاء الله به مرور در وبلاگ قرار می دهم ؛ خلاصه ای است که یا شخصاً از جلسات یادداشت برداری کرده ام یا از جزوات ارائه شده در این نشست ها تهیه شده که در صورت استفاده از متن های نشریات و جزوات ارائه شده در جلسه نام نویسنده متن و منابع و مآخذ نیز ذکر میشه.

و اما محتوای این نشست :

مفهوم شناسی جنگ نرم

در ابتدا به مفهوم شناسی جنگ نرم از حیث ریشه یابی لغوی خواهیم پرداخت. در اولین گام‌ها باید دانست جنگ نرم - Soft War- شامل دو قسمت است ؛ کلمه "جنگ - War" که خود معنا و مختصات و استاندارد خود را داشته و نیز کلمه "نرم - Soft" که شابلون مختص به خود را دارد.
در خصوص واژه جنگ به نوعی آشنایی ذهنی با مفهوم آن وجود دارد و اگر بخواهیم کمی دقیقتر و کارشناسانه تر به آن نگاه کنیم می توان گفت که استفاده قهری از ادوات مختلف نظامی در راستای نفی و از پیش رو برداشتن رقیب یا دشمن را جنگ می نامیم در جنگ های نظامی به دلیل وضوح نسبی عملکرد طرفین و سلاح ها و تجهیزات مورد استفاده مواضع هر کدام به نوعی روشن و قابل بررسی می باشد ؛ اما هنگامی که این منازعه و درگیری و برتری جویی از عرصه واضح میدان نظامی به حوزه جنگ نرم وارد می شود ، خیلی چیزها تغییر می کند و سرنوشت ها به نوعی دیگر رقم می خورد.

در جنگ نرم عملکرد به شیوه غیر قهری می باشد، و از لوازم و تجهیزات و زیر ساختهایی استفاده می شود که بدون توسل به خشونت ، قدرت حاکمه را مجاب به کناره گیری از قدرت می کند ؛ در خصوص جنگ نرم مفاهیم زیادی می توان یافت که هر کدام سعی در ارائه تعریف درستی از این رویارویی و منازعه دارند ، در زیر به عباراتی اشاره می کنم که در راستای ارائه مفهوم و معنای جنگ نرم می باشد ؛

• در جنگ نرم مواجهه ای کاملاً مستقیم امّا پاستوریزه را شاهدیم که تحولی نسبتاً آرام در راستای به چالش کشیدن قدرت حاکمه و اپوزیسون* را پی می گیرد.
• در جنگ نرم ، طرف مهاجم با افزایش فاصله بین دو قدرت درگیر جنگ به نوعی سعی می کنند هزینه های جنگ ، هزینه های اجتماعی و سایر هزینه های احتمالی را کاهش دهد - در تجربه معمولا این پیش بینی نتیجه مورد نظر را نداشته است -
• جنگ نرم را می توان جنگ ایدئولوژیک و تلاش برای اقناع و رضایتمندی معرفی کرد ؛ چراکه تلاشها ، ادوات و تجهیزات ، روشها و رویکردها به سمت تغییر نگرش و نحوه تفکر اجتماع جهت دهی می شوند.
• بر اساس دیدگاهی ، عده ای معتقدند جنگ نرم در جوامعی مطرح شده و پرداخته می شود که نظام سیاسی حاکم ، از نوع دیکتاتوری باشد.
  در این دیدگاه باید اشاره کرد که در نظام های غیر دیکتاتوری ، با تغییر تعریف از جنگ نرم ، اپوزیسیون به دنبال گذار از دموکراسی به اقتدارگرائی هستند.
• عده ای نیز بر این باورند که جنگ نرم راه کاری ست که پس از جنگ سخت نظامی و در ناکارآمدی و با شکست مواجه شدن آن به کار گرفته می شود .

به طور خلاصه می توان جنگ نرم را منازعه ای جدی اما غیرخشونتی و با استفاده از ابزارآلات و تجهیزات خاص خود شناخت که دارای 4 ویزگی کلی زیر می باشد
+ دارای حرکت بودن و شروع از نقطه ای 0 تارسیدن به 100
+آرامی حرکت
+جابجایی قدرت
+چالش دو قدرت در صحنه

تاریخچه جنگ نرم

در خصوص تاریخچه جنگ نرم و نگاه جدی به این نوع از درگیری نظرات و آرا مختلفی وجود دارد که شاید بتوان گفت اشاره ای که در زیر می آید به نوعی جدی ترین رویکرد به جنگ نرم و ورود به آن می باشد :

در آغاز دهه 1970 کشمکش و منازعه بین نظام دو قطبی دنیا به اینجا انجامید که شوروی بعد از 30 سال مواجهه با آمریکا تصمیم گرفت با تغییر نگرش در نحوه مقابله ؛ از مقابله جنگ سخت و نظامی به روشی غیر نظامی و غیر خشونت آمیز تغییر رویکرد داشته باشد.
این تغییر رویکرد با ارائه تئوری "همزیستی مسالمت آمیز" از طرف نظام کمونیست شوروی معرفی شد و از آن سو نظام لیبرالیست آمریکا در CIA "کمیته خطر جاری" را  پی ریزی می کند .
وظیفه این کمیته بررسی ، شناخت و یافتن زمینه های مقابله غیر نظامی با شوروی تعریف می شود و این کمیته تا زمان فروپاشی نظام شوروی همواره رویارویی آمریکا و شوروی را همراهی می کند و بعد از فروپاشی شوروی به "کمیته صلح جاری" تغییر نام می دهد تا اهداف آمریکا را در زمینه مدیریت جنگ نرم در کشورهایی که ساختار سیاسی مخالف دارند را پی گیری نماید.

در تاریخ جنگ نرم به نام کشورهای دیگری نیز بر می خوریم درگیر این نوع از جنگ بوده اند ، مانند ؛
- صربستان      -گرجستان     -اوکراین        - لبنان و ....

سایر نکات و موارد قابل توجه در رابطه با جنگ نرم

 Ÿاز جمله تئوریسین های معروفی که در رابطه با جنگ نرم می توان به او اشاره کرد جین شارپ است. وی محقق آمریکایی ست در موسسه آلبرت انیشتن که با ارائه نسخه های جدید تئوری های کاربردی در حوزه جنگ نرم به پدر جنگ نرم مشهور شده ؛
جین در سال 1993 با چاپ کتابی با نام "از دیکتاتوری تا دموکراسی" در واقع به ارائه مجموعه 198 ماده ای از دستورالعمل های کاربردی و عملیاتی برای تغییر قدرت حاکمه توسط اپوزیسیون می پردازد.
در این دستورالعملها به اقداماتی اشاره شده که به نوعی رد پا و بروز بسیاری از آنها را در همه جنگ های نرم و انقلابات مخملی و رنگین دهه اخیر می توان یافت ؛ من جمله ؛
+ اجرا و ارائه سرود های همگانی
+ تشکیل و اداره خانه های تیمی
+ میتینگ ها و سخنرانی های حزبی و گروهی
+ راهپیمایی و تظاهرات خیابانی
+ استفاده از رنگ ها و نماد های خاص
+ شعار سازی و شعار گرائی
+ دیوار نویسی
+ تشییع جنازه ساختگی
و ....

Ÿعوامل مؤثر و کلیدی که ارکان اصلی بوجود آمدن جنگ نرم را تشکیل می دهند عبارتند از :
+ عوامل داخلی (وجود افرادی به عنوان اُپوزیسیون و مخالف در داخل کشور و نظام حاکمه ی هدف)
+ کشور های خارجی (اُپوزیسیونهای خارجی و قدرت های مخالف با کشور هدف)
+ سازمان های بین المللی غیر رسمی نظیر NGO ها ، خیریه ها ،  و ...
+ رسانه ها و فناوری های ارتباط دهنده جمعی

Ÿدر ادامه ویژگی هایی از جنگ نرم معرفی شده که برای بازشناخت حرکت ها و رگه های عملیاتی جنگ نرم در پوششهای مختلف مفید هستند :

# بینا بین بودن و اتخاذ سیاست های منطبق بر آرای میانه ای ،و حرکت آرام و غیر طوفانی در گذار زمان داشتن ، که سبب غیر قابل تشخیص بودن حرکت می شود. در این جریانات به نوعی هم خشونت دنبال می شود و هم اصلاحات ؛ و هم سازمانهای مخفی دنبال می شود و هم ارتباط با بدنه بروکراسی و نظام حاکمه حفظ می شود .
# جریاناتی که اهدافشان دنبال کننده ی هدف تغییر حاکمیت می باشد و برای نیل به مقصد خود بیشتر از راهکارهای مسالمت آمیز نظیر مباحثه ، مصالحه و نفوذ در ارکان حاکمیت استفاده می کنند.
# تجمعات و گردهمائی ها و همگرائی های حزبی تشکیلاتی بین گروههایی که تفکرات و نگرشهای متفاوت دارند ، اما در هدفی مشترک متفق می شوند و آن هدف هدفی نیست جز - تغییر حاکمیت -

*بیانات مقام معظم رهبری 14/6/1388

* اُپوزیسیون : قدرت مخالف و معارضی که در درون حاکمیت و در خارج از آن بر خلاف قدرت و سیاست و اهداف حاکمیت فکر کرده و جبهه گیری می کنند.